حاج حسین ملک، که آوازه‌ی نامش به سبب نیکوکاری، موقوفات و کتابخانه‌ی ملک است. بی‌تردید می‌توان او را بزرگ‌ترین واقف تاریخ معاصر ایران نامید. وی فرزند ارشد حاج محمد کاظم ملک‌التجار بود و در ۱۰ خرداد ۱۲۵۰ در تهران متولد شد. وی تاجر، واقف، کلکسیونر و بنیان‌گذار موزه و کتابخانه ملک بود.

میدان ملک آباد در نزدیک باغ ملک‌آباد مشهد و کوچه پس کوچه‌های بسیاری در مشهد برگرفته از نام اوست.

زندگی شخصی

 خاندان وی اهل تبریز و روحانی بودند. پدرش  یکی از تجار بزرگ و بنام بود و آقامحمدمهدی تبریزی، پدربزرگش با میرزا تقی خان امیرنظام دوستی نزدیکی داشت. سرای امیر در بازار تهران به احترام وی بنا شده است. آقامحمدمهدی پس از جنگ (جنگ‌های ایران و روس) وارد تجارت شد. او به سبب خدماتش به امیرنظام و ناصرالدین میرزای ولیعهد ملقب به ملک التجاری شد. پدرش از راه تجارت و خرید املاک خراسان، ثروت قابل توجه‌ای گرد آورد. حاج حسین ملک در واقع وارث ثروت پدر و پدربزرگش شد.

تحصیلات

پدر حاج حسین او را به مدرسه دارالشفاء و سپس صدر تهران فرستاد تا به شیوه قدیم تحصیل کند. او زیر نظر استادانی چون سید محمدعلی مازندرانی و میرشهاب الدین نیریزی رشد یافت. حسین برای مدت کوتاهی برای فراگیری زبان فرانسه به مدرسه فرانسوی آلیانس رفت. با محمد علی فروغی (ادیب و نخست وزیر آینده) در آن جا هم کلاس بود.

موقوفات حسین ملک

مرحوم ملک، ملک‌های بی شماری را وقف کرده است، میزان موقوفات به حدی بود که آستان قدس، برای اداره آن‌ها، بخشی به نام اداره «موقوفات ملک» راه‌اندازی کرد. کتابخانه و موزه‌ی ملک واقع در شهر تهران، زمینی با وسعت 40 هزار مترمربع برای پارک ملی مشهد، 200 هکتار زمین برای سکونت فرهنگیان مشهد، 150 هزار مترمربع برای پارک وکیل آباد مشهد و سایر املاکی که در جهت خوابگاه کودکان بی سرپرست، اداره پست و تلگراف، درمانگاه، حمام و زورخانه واگذار شد؛ از جمله موقوفات اوست.

فکر تاسیس کتابخانه

در سفری که به همراه پدر و دوست پدرش راهی مشهد شد، زمینه‌های فرهنگی در وی طلوع کرد، به توصیه‌ی دوست پدرش با بخشی از نفایس حرم رضوی آشنا گشت و خواندن نسخه‌ای از دیوان "ابن یمین فریومدی" (شاعر سده ششم هجری) بسیار بر او تاثیر گذاشت تا آن جا که فکر تاسیس کتابخانه‌ای بزرگ و نفیس بر ذهنش نقش بست. کتابخانه‌ای که اکنون 19 هزار نسخه خطی نفیس و کمیاب را داراست.

شیوه تفکر

حسین‌ آقا ملک با آن که از خاندان تجار بود، شیوه متفاوتی نسبت به پدر و پدربزرگش در پیش گرفت. او علاقه شدیدی به گردآوری آثار فرهنگی و عرضه آن به عموم مردم داشت. معتقد بود، ضرورت دارد بیش از هر چیز سواد فرهنگی مردم ارتقا یابد. با این حال با رویکرد خودش راه پدرانش را نیز در تجارت ادامه داد و همیشه از شخصیت‌های مهم و برجسته در دنیای تجارت به حساب می‌آمد.

وداع حسین ملک

سال 1351 در سن 101 سالگی در منزل پدری درگذشت و در حرم امام رضا (ع) به خاک سپرده شد. وارثان او 5 دختر هستند که خارج از ایران سکونت دارند.