کتابخانه و موزه ملک، ارثی با ارزش و ماندگار از حاج حسین آقا ملک است، مجموعه‌ای که یکی از گران‌بهاترین موقوفه در ایران به شمار می‌آید. حالا این کتابخانه به رستوران یا دیزی سرا تبدیل شده است. در ابتدا به ارزش تاریخی فرهنگی این مجموعه می‌پردازیم.

تاسیس کتابخانه ملک

حاج حسین آقا ملک، ابتدا کتابخانه را با عنوان «کتابخانه مقدسه رضویه» در سال 1278 (ه.ش) در شهر مشهد دایر کرد اما، برای آن که کتابخانه در اختیار همگان و اهل کتاب قرار بگیرد، در سال 1316 (ه.ش) به خانه پدری خود «محمد کاظم ملک‌التجار» واقع در بازار بین الحرمین منتقل کرد تا «شعبه‌ای باشد از کتابخانه‌ مقدسه رضویه».

توسعه کتابخانه

 ایده کتابخانه به همین جا ختم نشد بلکه وی اهمیت زیادی به گسترش آن می‌داد و از این رو در سال 1323 (ه.ش) قطعه زمین بزرگی در باغ ملی تهران برای توسعه آن وقف کرد، حتی برای درآمدزایی و هزینه‌های کتابخانه املاک دیگری نیز وقف آستان قدس رضوی نمود. اما عمرش به ساخت بخش توسعه کفاف نداد و در همان خانه پدری درگذشت.

سند وقف نامه

«خانه‌های مزبوره، ابدیا ممحض برای کتابخانه است. چنان که الان هم هست و در هیچ عصری قابل تغییر و تبدیل به احسن و غیرهما نخواهد بود که: الوقف على حسب مایقف‌ها واقف‌ها و فقط ممد و مهیا برای کتابخانه و ورود مستفیدین و توقف موقت آنان در موقع استفاده است و کتابخانه مزبور، چنان که ذکر شد، هم این تهران و هم آن عمارات مزبوره است که در هیچ عصری و هیچ وقتی حق تغییر محل و نقل کتب و مصاحف و باقی مذکورات را به محل دیگر ندارند. و، اما خود واقف، درصورتی که مصلحت دید و صرفه وقف را احراز کرد، می‌تواند تبدیل به محل دیگر نماید و این حق، مخصوص خود واقف است، ولاغیر.»

کتابخانه و موزه ملک

حسین آقا ملک علاوه بر گردآوری هزاران نسخه خطی و قدیمی، هدایایی چون چندین لوستر، فرش، مبلمان و تابلوهای ارزشمندی چون اثر «کمال الملک»و کلکسیونی از سکه، تمبر، اسناد و فرامین، نگارگری و... را نیز اهدا کرد. آثاری که موجب تاسیس موزه ملک در کنار کتابخاته شد. آثار مجموعه ملک در 8 تالار در معرض نمایش عموم است، این موزه اولین موزه خصوصی_وقفی ایران واقع در خیابان سی تیر تهران است.

خانه‌ی ملک

در ۱۲ آبان سال ۱۳۹۹، در مراسمی خانه ملک تحت عنوان «چایخانه سنتی ملک» افتتاح می‌شود، این تبدیل کاربری با واکنش‌های بسیاری رو به رو می‌شود، ولیکن گویا توجه چندانی به دگرگونی حاصل نداشته‌اند و صرفاً با تغییر نام ابتدا به «دیزی سرای ملک» و سپس به «کافه ارسی» و اضافه کردن چند قفسه کتاب در میان غذاهای رنگارنگ سعی در فراموشی اصل موضوع دارند، چنانچه به متن وقف‌نامه دقت شود؛ به جز کاربری کتابخانه، هیچ کاربری دیگری مجاز نبوده و نخواهد بود.

سهل‌انگاری وراث یا مسئولین

اخذ چنین تصمیمی بر خلاف وقف نامه که با صراحت تغییر کاربری کتابخانه را ناممکن خوانده است، بسی جای سؤال دارد؟ آیا متولیان امر با آگاهی از این موضوع، غافل از کتابخانه شدند؟ و سود دهی اهمیت بیشتری داشته است؟ پاسخ‌های بی‌پاسخ بسیاری در این باره مطرح هست! تا جایی که مطلع هستیم، این کتابخانه جزو آستان قدس است و ممکن است مسئولین آستان قدس با توجه به ارزش فرهنگی تاریخی این مکان تغییرات ناشایست را پیگیری کنند.