مراسمی دیرینه که در شب آخرین سه شنبه سال برگزار می‌شود چهارشنبه سوری نام دارد. جشنی که بیشتر از 1000 سال قدمت دارد و ایرانیان با بر افروختن آتش به پیشواز نوروز می‌رفتند.

واژه سوری

دو مفهوم در رابطه با ریشه لغوی چهارشنبه سوری موجود است: برخی «سور» را به معنای شادمانی، جشن و نشاط تعبیر کرده‌اند و در باوری دیگر به سرخی معنا شده است. چرا که در این جشن آتش سرخی روشن می‌شود، لغت «سوری» از زبان پهلوی به جای مانده است که به همان سرخی آتش و سلامتی فرد دلالت دارد تا جایی که گفته شده در اصفهان این شب را «چارشمبه-سُرخی» می‌نامند. چهارشنبه سوری در تالش و ماسال به «کولی کولی چارشنبه» معروف است.

آداب و رسوم

در شهرهای مختلف و در دهه‌های گذشته پیش از عرضه محصولات محترقه، علاوه بر برافروختن آتش، مراسم‌های متعددی چون قاشق زنی، خرید آجیل مشکل‌گشا، ، فال‌گوش نشینی، کوزه شکنی، شال اندازی، دورهمی‌های خانوادگی و ... برگزار می‌شد که اکنون بسیار کمرنگ شده‌اند.

مهمترین اصل چهارشنبه سوری «آتش به پا کردن»

پیشینیان ما بر این باور بودند که پریدن از آتش چهارشنبه سوری، برکت و ثروت می آورد و شگون و بدبختی ها را بر طرف می کند. عبارت «سرخی من از تو؛ زردی تو از من» بر آتشی اشاره دارد که با گرمای خود، بدن ما را پاک و منزه می‌کند.

 چهارشنبه سوری در گذشته

گفته می‌شود آتش را بر بام خانه‌ها می‌افروختند و این آخرین رسم از آیین‌های روزهای پایانی سال در باستان بوده است. افرادی به عنوان آتش‌افروزان، به شهرها و روستاها می‌رفتند تا با افروختن آتش و نمایش‌های شادی، این شب را با یکدیگر جشن می‌گرفتند. تا مردم با انرژی گرفتن و دریافت مهر و نیکی بر غم و غصه خویش غلبه کنند.

قاشق زنی

مراسم به روایت‌های بسیاری نقل شده است؛ دختران یا پسران به گونه‌ای چادر سر می‌کردند که شناخته نشوند، در حالی که با قاشق به پشت کاسه یا قابلمه می‌زدند، همسایه خویش را فرا می‌خواندند و رسم بوده که همسایه‌ها با پر کردن کاسه آن‌ها از آجیل، شیرینی، شکلات و ... آن‌ها را بدرقه می‌کردند و به این ترتیب با دریافت هدایا از همسایه حاجت روا می‌شدند.

آجیل چهارشنبه سوری

آجیل مشکل گشا یا آجیل هفت مغز که مخلوطی از کشمش، فندق، بادام، گردو، توت خشک، پسته، باسلوق، برگه و ... است. پیشینه آن به آیین‌های زرتشتیان بر می‌گردد که آجیل را در مراسم‌های شادی و سرور نذر می‌کردند.

غذاهای مرسوم در چهارشنبه سوری

در مناطق مختلف ایران، هر کدام به رسم خویش غذای خاصی را برای این شب در نظر دارند؛ برای مثال در استان خراسان، چهار پلو مختلف چون ماش پلو، زرشک پلو، عدس پلو و رشته پلو پخته و بین مستمندان توزیع می‌شود. در استان گیلان پختن خورشت «ترشه تره» و در خطه مازندران خوردن انواع آش به خصوص «آش هفت ترشی» مرسوم است. سیستان بلوچستانی‌ها با خوشه‌های نارس گندم، غذایی به پَلو بر روی شعله‌های آتش می‌پزند.

اغلب برای شفا و بهبود بیماران خانواده‌ها در این شب آش ابودردا درست می‌کنند که شامل رشته معمولی و هفت نوع حبوبات است.

چهارشنبه سوری در خاورمیانه

این مراسم دیرینه نه تنها در ایران بلکه در کشورهای همسایه چون افغانستان، ترکیه و آذربایجان و حتی ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز در محل اقامتشان نیز این شب را جشن می‌گیرند.