«زیبایی می‌تواند از دل زشتی بیرون بیاید»

لئونارد کورن

وابی سابی یک جهان بینی در نگرش ژاپنی‌هاست که بر اساس پذیرش ناپایداری، نقوص و زودگذری بودن شناخته می‌شود. این تفکر در زیباشناسی سنتی ژاپن جایگاه خاصی دارد و عنوان زیبایی ناتمام و ناپایدار اساس این بینش است.

عبارت وابی سابی

وابی سابی (Wabi sabi) ترکیب دو کلمه ژاپنی مستقل است: وابی به معنای «یافتن زیبایی نهفته در سادگی» و سابی «گذر زمان و زوال متعاقب» تعریف می‌شود.

هم‌نشینی این دو واژه در کنارهم، به مخاطب اجازه می‌دهد که برداشت شخصی خود را از این اصطلاح در رابطه با زیبایی داشته باشد، چرا که این عبارت تعریف مشخصی ندارد و در واقع اساس وابی سابی بر جست‌وجوی زیبایی در نقص و کاستی است. واقع بین بودن و پذیرش آن که «هیچ چیز تمام و کمال نیست و همیشه ماندگار نخواهد بود» از اصول وابی سابی به شمار می‌آید.

زیباشناسی در وابی سابی

وابی سابی در حقیقت زیبایی هر چیز را در نقص آن می‌داند. این تفکر نقطه مقابل دیدگاه غربی است که زیبایی را در کمال مجسم می‌کند. در دیدگاه وابی سابی، فردیت، ماهیت ناقص چیزها و گذرا بودنشان باعث می‌شود آن چیز منحصر به فرد به شمار آید و زیبایی آن به صورت واقعی جلوه پیدا می‌کند. شکاف‌های چوب، لکه جوهر بر روی کاغذ، برگ و خزه روی سنگ و ترک‌های گلدان نمونه‌هایی از این نوع زیباشناسی‌اند.

ویژگی‌ها

ناهمواری، عدم تقارن، زبری، سادگی، ریاضت کشیدن، فروتنی، صرفه جویی و بی آلایشی و حقیقت اجزا و طبیعت از مشخصات وابی سابی است.

تحقق مفهوم وابی سابی در طبیعت

طبیعت بهترین مصداق وابی سابی است، انسان از دل طبیعت آمده و سرانجام پس از مرگ نیز به طبیعت باز می‌گردد. ناپایداری در وجود طبیعت است و به عنوان اصلی در طبیعت هر چیز توصیف می‌شود، تغییر حتمی و غیر قابل انکار است و تلاش و پافشاری برای حفظ حال و گذشته بی‌معنی و بی‌فایده خواهد بود. و در نهایت «حقیقت از مشاهده طبیعت حاصل می‌شود».

وابی سابی در هنرها

در سفال‌گری به این شیوه، ظروف به همان حالت ساده و ناصاف رها می‌شود، در موسیقی به نواهای بی‌نظم و اندوهگین گفته می‌شود و وابی سابی در معماری به فضاهای نامتقارنی که دارای خلوص و کم‌نور هستند، ظاهر می‌شود. در قرن سیزدهم سابی نقد و آرمان هنری شاخصی در شعر ژاپنی تلقی می‌شد.

معتقدان وابی سابی

نخستین ژاپنی‌هایی که به وابی سابی باور داشتند استادان چای، راهبان و روحانیونی بودند که در ذهنیت ذن ممارست داشته و پرورش یافته بودند. اندیشه‌های وابی سابی بسیار با آیین ذن بودایی قرابت دارد.

بیشتر در مورد وابی سابی

در سال 1994 کتابی با نام «وابی-سابی برای طراحان، هنرمندان، شاعران و فیلسوفان» به نوشته لئونارد کورن چاپ شد. مولفِ طراح در کتاب خویش مفاهیم وابی سابی را با زیباشناسی غربی مقایسه می‌کند. پنه لوپه گرین در مورد این کتاب گفت: «به یک موضوع گفتگو در میان فرهنگی مصرف‌گرا تبدیل شد که هر لحظه مصمم از وضعیت خود اظهار ندامت می‌کرد و هم‌چنین تبدیل به سنگ محکی برای همه طراحان شد».

هم چنین برای مطالعه بیشتر کتاب «وابی سابی» به تالیف بث کمپتن پیشنهاد می‌شود که درباره‌ی «بینش ژاپنی‌‌‌‌ در مورد زندگی نه‌چندان بی‌‌نقص ولی کامل» را توضیح می‌دهد.