ایران جزو اولین کشورهایی است که پس از اختراع پرده نمایش دارای سینما شد، به دستور مظفرالدین شاه اولین دستگاه سينماتوگراف وارد کشور و تاریخ سینمایی ایران آغاز شد. ابتدا سینما فقط در انحصار درباریان و طبقه اعیان بود اما کم‌کم مردم با استقبال پر شورشان مخاطبان اصلی این صنعت شدند.

اولین پخش فیلم در معرض عموم مردم

«ابراهيم صحاف باشي» از ملازمان مظفرالدین شاه در سفرهای فرنگ بود، شاه در سفر فرانسه در سال 1279 ه.ش با «سينماتوگراف» آشنا شد و همان جا دستور خرید تجهیزات آن را داد، از این رو ابراهیم خان تا سالیان سال «فيلمبردارباشي» دربار بود.

ابراهيم صحاف باشي پیش از آن، سال 1277 ه.ش در طی سفر خود در لندن با صنعت سینما و جایگاه آن آشنا شد و پروژكتوري را با خود به تهران آورد، او ابتدا سینما کوچکی در حیاط آنتیک فروشی خویش در خیابان لاله‌زار به راه انداخت. فیلم‌ها را از روسیه وارد می‌کرد و بهای بلیط یک تا پنج ریال بود. روز به روز استقبال از این پرده نمایش بیشتر شد تا جایی که ابراهیم خان برای گسترش کارش اولین سالن سینما تهران را در سال 1283 ه.ش در خیابان چراغ گاز (امیر کبیر امروزی) افتتاح کرد؛ ولیکن به دلیل محتوای فیلم‌های خارجی با اعتراضات روحانیون و نارضایتی دربار مواجه شد و به ناچار پس از یک ماه بسته شد و آن را واگذار کرد.

در سال 1286 ه.ش مهدی خان روسی (خدمه دربار) عکاسخانه خویش در خیابان علاءالدوله را محل نمایش فیلم کرد، دیدن فیلم به صورت عمومی از تفریحات طبقه اعیان و اشراف شده بود به همین رو، قهوه‌خانه زرگرآباد، حیاط مدرسه دالفنون و کافه بولوارد لاله‌زار از جمله اولین مکان‌های نمایش فیلم بودند، از تماشاچی‌ها تنها با پرداخت یک ژتون با بستنی و پالوده به صورت رایگان پذیرایی می‌شد.

اولین سالن سینما

در سال 1279 ه.ش تنها با گذشت 5 سال از اختراع برادران لومیر (پرده سینما)، اولین سالن سینما در تبریز توسط مبلغین مذهبی افتتاح شد. اسم این سینما «سولی» بود ولیکن از آن جا که دسترسی به فیلم‌های روز جهان ممکن نبود، سرانجام در سال 1295 تعطیل شد. اولین سینما به شکل امروزی «سینما فاروس» که با ظرفیت سیصد تا پانصد نفر و دارای امکاناتی از قبیل پنکه، دستگاه مولد برق، رستوران و بوفه بود. سینما گراند هتل در تهران، سینما «ایران»، سینما «مایاک» و سینما «سپه» اولین سینماهای ایران بودند.

حال و هوای سینمای گذشته

تا قبل از سال 1309 همه فیلم‌ها به زبان اصلی بودند و بعد از چند سال زیرنویس‌دار شدند اما باز هم چندان فایده نداشت چون اکثریت سواد نداشتند و افراد باسواد با صدای بلند برای بقیه در سینما زیر‌نویس‌ها را می‌خواندند که موجب هیاهو و هرج‌ومرج می‌شد. سینما به شکل امروزی با صندلی‌های راحت نبود، صندلی‌ها یا نیمکت بود یا حتی در مواقع شلوغ بر روی قوطی‌های حلبی می‌نشستند. فیلم‌ها فقط در شب اکران می‌شدند و چون حلقه فیلم‌ها بیشتر از 20 دقیقه را ضبط نمی‌کرد برای همین در فاصله تعویض حلقه فیلم، چراغ‌ها را روشن می‌کردند که به آن آنتراک می‌گفتند. تا سال1290 در تهران، 7 سینما دایر شد.

سینماها علاوه بر نمایش فیلم میزبان نمایش‌هایی چون شعبده‌بازی، آتش‌بازی، اجرای موسیقی اکستر و... بودند.

مخاطبان سینما

در اوایل تماشاچی‌ها، منحصراً آقایون بودند و زنان اجازه ورود به این مکان را نداشتند، هم‌زمان با بازگشت دانشجویان ایرانی از فرنگ، تغییراتی صورت گرفت تا زنان هم بتوانند به سینما بروند. اولین سالن سینما اختصاصی برای بانوان توسط کلنل علینقی وزیری و خان بابا معتضدی تاسیس شد. تا سال 1314 سالن‌ها به صورت تفکیکی بود، در آن سال با اجرایی شدن قانون کشف حجاب رضاشاه، سینماها مختلط شد.