در زمان هخامنشیان یعنی ۵۲۷ سال قبل از میلاد، در زمان حکومت کوروش کبیر تشکیلاتی همانند بانک‌های امروزی وجود داشته که در آن امور تجاری و مبادلات کالا انجام می‌شده است. گفته می‌شود ایران باستان در این زمینه پیشرو بود.

بانک جدید شرق

در سال ۱۲۶۶ بانک جدید شرق که شعبه اصلی آن در لندن قرار داشت بدون اخذ مجوز از حکومت وقت در تهران بازگشایی شد این بانک در عمارتی در شرق میدان توپخانه امام خمینی کنونی واقع شده بود. ساختمان این بانک در حال حاضر هم پابرجاست و بانک تجارت در شعبه میدان امام خمینی در این ساختمان قرار دارد و بخشی از آن نیز به موزه تبدیل شده است.

بانک شاهی

اما اولین امتیاز تاسیس بانک در ایران پس از لغو امتیاز رویتر توسط ناصرالدین شاه به عنوان غرامت به وی داده شد و بدین ترتیب اولین بانک رسمی ایران به نام بانک شاهی افتتاح گردید. این بانک از مالیات معاف بود و مجوز چاپ اسکناس را به دست گرفته و دارای مجوز استخراج معادن ایران به غیر از طلا و نقره هم بود و تنها ۶ درصد از سود این بانک به دولت تعلق می‌گرفت. این بانک حافظ اصلی منافع انگلستان و یکی از تامین‌کنندگان منابع مالی مورد نیاز انگلیس برای دو جنگ جهانی اول و دوم بود.

عواید ناصرالدین شاه از بانک شاهی

ناصرالدین شاه در ازای کنترل ماهیگیری در دریای خزر و کنترل تعرفه گمرکی در بندرها، وام های بسیاری از بانک شاهی گرفت. مبالغ آن را بیشتر صرف سفرهای اروپایی خود می‌کرد. این بانک در زمان رضاشاه با شکل‌گیری جریان‌های ملی گرایی در ایران با محدودیت‌های زیادی مواجه شد.

بانک استقراضی روسیه

پس از تاسیس بانک توسط انگلیسی‌ها در ایران، دولت روسیه هم بیکار ننشست و در سال ۱۳۰۷ مجوز تاسیس بانک استقراضی روسیه توسط ژاک پولیاکف از ناصرالدین شاه گرفته شد که به دنبال پرداخت وام به زمین‌داران ورشکسته شمال کشور، زمین‌های آنان را گرو برمی‌داشت و بدین ترتیب شرایط الحاق زمین‌های شمالی ایران به روسیه را فراهم می‌کرد.

بانک پهلوی سپه کنونی

در سال ۱۳۰۴ بانک پهلوی با سرمایه ۴۰۰ هزار تومان توسط رضاشاه افتتاح شد که در واقع قدیمی‌ترین بانک کاملاً ایرانی بوده که کار اصلی آن توجه به امور نظامیان و پرداخت حقوق بازنشستگی به آن‌ها بود.

بانک ملی

رضا شاه در سال ۱۳۰۷ بانک ملی ایران را بازگشایی کرد و توانست مجوز چاپ اسکناس را هم از بانک شاهی بگیرد. آلمانی‌ها در سال‌های اول تاسیس بانک ملی، اداره این بانک رو بر عهده داشتند. اولین اختلاس سنگین بانک ملی در همین دوره‌ی مدیران آلمانی بود که در ازای پرداخت وام‌های کلان، وثیقه‌های ناچیزی از مشتریان خود دریافت می‌کردند. پس از بر ملا شدن این اختلاس‌ها، متواری شدند که بعدها یکی از آن‌ها به دلیل تحت تعقیب بودن دائمی خود کشی کرد.

دوران پهلوی دوم

در دوران پهلوی دوم به دلیل درآمد نفتی بالای دولت، تعداد بانک‌ها در ایران بسیار گسترش پیدا کرد به طوری که در سال 1345،  ۲۸ بانک خصوصی در ایران فعالیت می‌کردند. دوران محمدرضا شاه بستر مناسبی برای سرمایه‌گذاری خارجی فراهم شد و تعداد بانک‌های فعال در ایران زیاد بود.

جمهوری اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی تنوع بانک‌ها کاهش یافت و بانک‌های زیادی در هم ادغام شدند و در سال‌های اول بعد از پیروزی انقلاب تمام بانک‌ها در ایران دولتی بودند. اما در حال حاضر تعداد 8 بانک دولتی و ۱۸ بانک غیردولتی و چندین موسسه اعتباری و قرض الحسنه در ایران فعالیت می‌کنند.