جنگ جهانی اول، جنگی خانمان‌سوز که آغاز آن در شبه جزیره بالکان بود ولی به تدریج تمام اروپا و جهان را درگیر کرد... جنگی که در آن برای اولین بار از سلاح شیمیایی استفاده شد و مناطق غیر‌نظامی زیادی در طی آن هدف بمباران قرار گرفتند! این جنگ در سال ۱۹۱۴ شروع و در سال ۱۹۱۸ پایان یافت و در مدت چهار سال ۱۰ میلیون نفر کشته شدند..!

جرقه از کجا زده شد؟!

حادثه ترور آرشیدوک فرانتس ولیعهد امپراطوری اتریش_مجارستان به همراه همسرش توسط یک ملی‌گرای صربستانی به نام پرنسیب بهانه‌ای برای آغاز این جنگ شد. امپراتوری اتریش_مجارستان، صربستان را مقصر این حادثه دانست و قرار شد تحقیقاتی با حضور نمایندگان اتریش_مجارستان و صربستان صورت بگیرد که دولت صربستان این تحقیقات و حضور نمایندگان خارجی را نپذیرفت و بدین ترتیب دولت اتریش علیه صربستان اعلام جنگ کرد!!! در این هنگام امپراطوری روسیه هم که متحد صربستان بود؛ آماده جنگ شد و آلمان هم به حمایت از اتریش علیه روسیه و فرانسه اعلام جنگ کرد!!! 

کدام متفقین و کدام متحدین بودند؟

آلمان و فرانسه از مدت‌ها قبل بر سر مناطقی از اروپا اختلاف داشتند و با شروع این جنگ، نیروهای خود را علیه یکدیگر بسیج کردند. قوای آلمان برای حمله به فرانسه از خاک بلژیک استفاده کرد و این اقدام منجر به دخالت انگلیس در جنگ شد؛ بدین ترتیب روسیه، فرانسه و انگلیس "گروه متفقین" و امپراتوری اتریش_مجارستان و آلمان و بعدها امپراتوری عثمانی "گروه متحدین" را تشکیل داده و این دو گروه علیه یکدیگر جنگ عظیمی را آغاز کردند که عواقب آن سراسر دنیا را تحت تاثیر قرار داد! آمریکا نیز در دو سال پایانی جنگ به خاطر حمله آلمان، با ورود کشتی‌هایش به اقیانوس اطلس جنگ علیه آلمان را شروع کرد؛ در همین زمان بود که انقلاب روسیه به وقوع پیوست و روسیه به دلیل مشکلات داخلی از جنگ خارج شد.

تحولات ناشی از این جنگ بزرگ

مقدمات انقلاب روسیه، انحلال امپراطوری عثمانی و تاسیس کشور ترکیه، تاسیس کشورهای چکسلوواکی و یوگوسلاوی؛ انحلال امپراطوری اتریش_مجارستان و استقلال لهستان پس از دو سده از تحولات تاریخی این جنگ بود. 

وضعیت ایران در جنگ جهانی اول

این جنگ در ایران هم‌زمان با حکومت احمدشاه قاجار و درست زمانی به وقوع پیوست که پادشاهی قاجار در ضعیف‌ترین وضع خود به سر می‌برد و با آن که ایران اعلام بی‌طرفی کرده بود؛ نیروهای متخاصم روسیه از شمال و انگلیس از جنوب وارد خاک ایران شدند؛ ولی با مقاومت افرادی چون حیدر لطیفیان در شمال و رئیس علی دلواری در جنوب مواجه شده و نتوانستند به اهداف خود برسند. اشغال ایران توسط روسیه و انگلیس و خرید آذوقه مردم ایران توسط دولت انگلیس منجر به قحطی گسترده در خاک ایران گردید به طوری که ۴۰ درصد جمعیت ۲۰ میلیونی ایران بر اثر گرسنگی و نبود آذوقه و مایحتاج خوراکی اولیه از بین رفتند.

سرانجام این آشوب جهانی چه شد؟

این جنگ خانمان‌سوز سرانجام با شکست متحدین به ویژه آلمان و شیوع بیماری مرگ‌بار آنفولانزا در دو جبهه با امضای توافق‌نامه ورسای در سال ۱۹۱۸ پایان یافت. در این توافق‌نامه، دولت آلمان مقصر اصلی جنگ شمرده شد و سایر دولت‌ها آلمان را موظف به پرداخت غرامت‌های جنگ کردند که همین مسئله باعث تحقیر مردم آلمان و شکل‌گیری و جان گرفتن گروه‌های افراطی مانند حزب نازی در آلمان شد و بدین ترتیب ایجاد مقدمات جنگ جهانی دوم هم در اثر وقوع جنگ جهانی اول فراهم گردید...